چوب نئوپان (chipboard) محصولی است که از خرده چوب های فرآوری شده مانند خاک اره که به همراه رزین یا چسب فشرده شده اند تولید می شود.
فرآیند تولید بدین نحو است که ضایعات حاصل از چوب درختان تبدیل به خرده چوب می شود، آن ها بعد از رطوبت گیری و همگن شدن، چسب زده می شوند و تحت پرس حرارتی قرار می گیرند.
این محصول چندین بار تحت فرآیند فشرده سازی قرار می گیرد تا خرده چوب ها و چسب خوب با هم ترکیب شوند ، ترکیب نهایی به صورت مایع است که بعد از فشرده سازی به صورت ورق هایی با وزن متعادل و یکنواخت در می آید همچنین این ورق ها پس از سردشدن و سمباده کشی قابل استفاده می باشند.
نئوپان دارای ویژگیهایی مثل مقاومت به ضربه و خش، ظاهر زیبا، انعطافپذیری در ساخت و استفاده و ضد آب بودن است.
به همین علت این چوب در صنایع ساختمانی، دکوراسیون داخلی و مبلمان استفاده میشود. این تختههای چوبی نیز مانند ام دی اف در ساخت کابینتها، پارتیشنها ، مبلمان ، سقف کاذب و کف سازی کف پوش کاربرد دارند .
انواع نئوپان
معمولا در بازار تنها یک نوع نئوپان وجود دارد و به ویژگیهای انواع مختلف آن اشارهای نمیشود.
با این حال از لحاظ ساختاری سه نوع وجود دارد :
- نئوپان سبک (عایقی) است که دانسیته کمتر از ۰.۵۹ گرم بر متر مکعب دارد.
- نئوپان نیمه سنگین (معمولی) است که دانسیته آن بین ۰.۵۹ تا ۰.۸۰ گرم بر متر مکعب است.
- نئوپان سنگین است که دانسیته بالاتر از ۰.۸۰ گرم بر متر مکعب دارد. از لحاظ مواد تشکیلدهنده نیز با یکدیگر متفاوت هستند.
سطح کیفی نئوپان کاملا به مواد تشکیلدهنده آن بستگی دارد. برای مثال برخی از آنها ممکن است به دلیل مواد اولیه خود، بوی ناخوشایندی داشته باشند؛
بنابراین نمیتوان آنها را در محیطهای مسکونی استفاده کرد.
استفاده از نئوپان برای پارتیشن بندی یا دکور دیوار:
از نئوپان برای پارتیشن بندی دیوار که احتیاج به تحمل وزن زیاد در سازه ندارد استفاده میشود. این گزینهی مقرون به صرفه میتواند به عنوان عایق حرارت و صدا عمل کند. لمینت در حجم بالایی برای پنلهای دیواری استفاده میشوند و تنوع بسیار بالایی هم دارند.
استفاده از نئوپان در مبلمان و کابینت سازی :
نئوپان استفادهی گستردهای در صنعت مبلمان دارد و به همان اندازه که در وسایل خانگی به کار میرود در مبلمان اداری نیزکاربرد دارد. این روزها ونیر چوبی نئوپان بسیار محبوب شده است و دلیل آن مقاومت بالا در برابر رطوبت محیط در مقایسه با نئوپان ساده است.
این مواد بیشتر در آشپزخانه، حمام و کابینت آشپزخانهی ماژولار، مخرن ذخیره سازی، صفحات میز، کشو و کمد استفاده میشود. همچنین برای ساخت جا کفشی، میز کامپیوتر، میز تلویزیون و دیگر محصولات هم به کار میرود.
استفاده از نئوپان برای لایهی زیرین یا کف سازی کفپوش :
نئوپان به صورت گسترده در زیر کفپوش یا پایهای برای کفپوش چوب مصنوعی یا طبیعی استفاده میشود. به همین منظور از فعل و انفعالات شیمیایی مخصوص و رزین برای ضد آب کردن آن و جلوگیری از حملهی موریانه استفاده میشود.
استفاده از نئوپان برای سقف کاذب :
نئوپان چوبی و سیمان به صورت گسترده برای سقف کاذب استفاده میشود. با توجه به داشتن خواص عایق حرارتی به صورت گسترده در اتاقهای مرکزی تهویه هوا استفاده میشود.
از این ماده به عنوان کاشی سقف در تالارها و سالنها، مراکز کامپیوتری، سالنهای سینما و تئاتر و صفحه نمایش در موسسات تجاری استفاده میشود.
دلیل استفاده از این ماده در سقف کاذب سازهها، داشتن خواص عایقی صوتی و حرارتی است.
مزایای استفاده از نئوپان
• قیمت نئوپان نسبت به دیگر چوب ها ارزان تر است.
• زمانی که ظاهر و استحکام چوب اهمیت کمی دارد، نئوپان گزینه مناسبی برای جایگزینی با سایر چوب ها می باشد.
• نئوپان وزن بسیار سبکی دارد و به همین دلیل استفاده از آن در مقایسه با سایر چوب ها راحت تر است.
• این محصول قابلیت عرضه به صورت ورق های گسترده را دارد و می توان آن را با ورق های ملامینه تزیین کرد.
معایب استفاده از نئوپان
• استحکام و مقاومت نئوپان کم است و تحمل بالایی در مقابل بار سنگین و فشار ندارد.
• در ساخت نئوپان مواد شیمیایی استفاده می شود که این امر باعث می شود سازگار با محیط زیست نباشد.
• این محصول اگر در معرض رطوبت قرار گیرد، سطح آن متورم و پوسته پوسته می شود و رنگ آن تغییر می کند؛ بنابراین استفاده از آن در محیط های مرطوب مناسب نیست.
• نئوپان ظاهر چندان زیبایی ندارد و بیشتر در مواردی که ظاهر کار از اهمیت بالایی برخوردار نیست، مورد استفاده قرار می گیرد.
تاریخچه نئوپان
نئوپان در قرن ۱۹ میلادی و توسط Max Himmelheber مخترع آلمانی اختراع شد ، در پایان سالهای ۱۹۴۰ میلادی در آلمان عملا چوب کافی برای ساخت تخته های چند لایی مقرون به صرفه وجود نداشت به همین علت جایگزین تخته های چند لایی شد.
اولین قطعه نئوپان در زمان جنگ جهانی دوم در کارخانه ای واقع در برمن (Bremen) آلمان ساخته شد.
در ساخت این تخته از مواد زائدی مانند تراشه های چوب و خاک اره استفاده شده بود که توسط یک آسیاب چکشی به تراشه های ریز و ریز تری تبدیل شده تا بتواند از یک صفحه مخصوص عبور کند.
سپس با یک رزین فنلی مخلوط شده و به نئوپان تبدیل می شد ، بیشتر تولید کنندگان دیگر تخته خرده چوب نیز از همین روش استفاده می کردند هرچند که نوع رزین مصرفی آنها متفاوت بود.
مسائل ایمنی و سلامت در تولید نئوپان
نگرانی های ایمنی و سلامت در زمینه استفاده از نئوپان هم برای تولیدکنندگان و هم مصرف کنندگان وجود دارد.
گردهای بسیار ریز آزاد شده از تخته خرده چوب هنگام ماشین کاری آن به شدت می تواند بر سلامتی تولیدکنندگان اثرگذار باشد.
البته در این زمینه امروز اغلب کارگاه های پیشرفته مجهز به مکنده های قوی در کنار ماشین آلات برش هستند.
تخته خرده چوب های ساخته شده با چسب های آمینی می توانند در شرایط مصرف، گاز فرمالدهید و سیانید هیدروژن و غیره متصاعد نمایند که به شده برای سلامتی مضر است.
سازمان پزوهش های سرطان در سال 2006، فرمالدهید را گازی سرطان¬زا معرفی نموده است.
البته لازم به ذکر است که محققین و تولیدکنندگان تخته خرده چوب در دنیا امروزه با استفاده از راهکارهای مختلفی توانسته اند که میزان انتشار فرمالدهید از تخته خرده چوب را به شدت کاهش دهند.
تلاش های بسیار زیادی نیز در زمینه توسعه محصولات بدون فرمالدهید (No-added-formaldehyde) نیز صورت پذیرفته است.